Spotkań w Nehringu ciąg dalszy... Z notatek  „nieuczesanych Małgosi"

„Współczesny teatr niezależny"

8 marca 2009 roku w Instytucie Filologii Polskiej we Wrocławiu odbył się wykład pt. „Współczesny teatr niezależny".

     Teatr niezależny – alternatywny powstał w okresie powojennym, rozkwitł w latach 60-tych, renesans przeżył w 90-tych. W nurcie festiwalowym nazywany był offowym, ze względu na otwartość i kontrkulturę. Tworzony był przez studentów. Gdy ukazały się premiery pt. „Akademia Ruchu" czy „Prowizoria" w Lublinie, przeżywał onapogeum, będąc jednocześnie ważnym dopełnieniem nurtu teatru instytucjonalnego.

      W XXI wieku utworzono 300 teatralnych zespołów niezależnych określonych „Ruchem teatralnym". Powstał on zjawisko równorzędne artystycznie względem teatru instytucjonalnego, jednak był „ubogi", bo niedofinansowany oraz kształtowany przez pasjonatów.

          W stosunku do młodego, niezależnego teatru,  mamy do czynienia z detronizacją kultury. Tak też Adam Kłocki koncentrował się na małych przedstawieniach festiwalowych jak np. „Zdarzenie" bądź dwóch spektaklach zawodowych w Michałowicach.

Wybitną reprezentantką zespołów widowisk w latach 70-tych była Aldona Jawłowska. Uwydatniała ona perspektywę socjologiczną posiadającą motto: „Więcej niż teatr, czyli pełnym głosem". Natomiast amerykańskim teatrem kontrkultury zajmowała się Joanna Ostrowska.

          Współcześni 30-latkowie wystawiali premiery takie jak: „Biuro Podróży" czy  „Kogilatów" w Katowicach. Pozostałe, takie jak: „Posłańcy, porywacze ciał" z Poznania, „Pieśń kozła", „Zakład krawiecki" i „Korba" obejmowały głównie taniec i ruch. Ich kreacją pasjonowali się psychologowie, architekci, plastycy oraz osoby zajmujące teatrem profesjonalnie.

      Do charakterystycznych cech teatru alternatywnego należą: niezależność artystyczna, widownia z niewygodnymi miejscami (brak dobrych sal), autorskie scenariusze tworzone przez liderów zespołów, teatr jest poszukujący, autorski, eksperymentalny oraz niejednolity.

     Dawniej jego różne konwencje zainteresowań były zaangażowane społecznie i politycznie. Wystawiały wówczas: „Akademia Ruchu", która ośmieszała rzeczywistość PRL, „Teatr Ósmego Dnia" oraz „Scena Witkacego". Ten ostatni jako teatr lokalny o tematyce społecznej dotyczył tożsamości Wrocławian
i miejsc, w których dawniej żyli Niemcy . Niekiedy feerie odnosiły się do wątków egzystencjonalnych i metafizycznych i kryzysu kultury, np. upadek wiary w społeczeństwie katolickim z motywami sensacyjnymi.    
     Ciekawym przykładem teatru niezależnego jest poważny spektakl
pt. „Giordano" nacechowany pierwiastkami pasyjnymi, poświęcony Giordano Bruno - ofierze prześladowań. Powtarza on mękę Pańską, a widzowie mogą osądzić tytułowego bohatera. To plenerowe widowisko powstało w 1988 roku
w Teatrze Biura Podróży w Poznaniu. Inspiracją dla tego przedstawienia była stylistyka Teatr Laboratorju Jerzego grotowskiego oraz motyw
z Dostojewskiego (Wielki Inkwizytor). Prezentowane przedstawienie uliczne posiada oryginalne własności misteryjne takie, jak: obecność instalacji średniowiecznych - masjonów (na kółkach lub nieruchomych), alegorycznych postaci śmierci, żywiołów (ognia, wody), elementów widowiskowych
(gra ogniem). Ukazuje ono także iluzje artystyczne - bohatera utożsamianego
z Chrystusem, który został potępiony jako heretyk. Występujące kobiety ukazane są jako alegorie Miłości i Przebaczenia. Znaczącym elementem prezentowanego widowiska jest nastrojowa muzyka, oddająca losy postaci będących „współbohaterami" dramatu. Posługuje się ono również symbolami, np. roztrzaskanym arbuzem, będącym metaforą ludzkiej głowy. Inkwizycyjne formuły sadowe wygłaszane są w różnych językach. Interesującym rekwizytem wydają się szczudła, ponieważ odzwierciedlają monumentalność postaci pozaziemskich, alegorycznych. Często też oznaczają wielką władzę,
np. sędziego lub kata. Malowniczy motyw poboczny stanowi walka aniołów.
W widowiskowym finale przedstawienia „Giordano" heretyk płonie, a jego dusza ulatuje do nieba.

      Równie ciekawym widowiskiem należącym do teatru niezależnego jest spektakl eminomentarny, angażujący widza i odgrywany w różnych przestrzeniach (np. „Aspektotares"). Można wyróżnić trzy jego nurty: społeczny (zaangażowany), egzystencjonalno-realistyczny, lokalny (prezentujący historię albo teraźniejszość regionu).

Teatr niezależny jest tolerancyjny i otwarty na idee. Prezentuje mytos, fabułę  będąca opowieścią o charakterze mistycznym, porównywalną do libretta, snu. Jego publiczność skupia się wokół zdarzenia. Ważnymi „sygnałami" poetyki przedstawienia ulicznego są rekwizyty oraz określanie przez zespół granic
w przestrzeni.

Opracowała: Małgosia Gąsiorek IIb